Freud als Data Diva

Twee maanden geleden schreef ik een blogpost in het kader van de lessenserie ‘Big Ideas In The Future’. Ik schreef over de kansen van AI en de rol van ontwerpers bij het vormgeven van een betere toekomst. Deze blog kun je hier teruglezen. 

Een recent MIT-onderzoek over de impact van AI op ons brein bracht mij ertoe om opnieuw te schrijven over dit onderwerp. Dit is mijn tweede blogpost, een herziening. 

BLOG: AI maakt ons niet slimmer. Het maakt ons afhankelijk (en vergeetachtig)

AI is hot. Van docent tot agent, iedereen heeft er wel een mening over, gebruikt het stiekem of met trots. Met AI kan alles beter, sneller en slimmer en alles tegelijk. Het is handig en angstaanjagend veelzijdig en dat allemaal in een paar seconden. 

Het is niet de eerste keer dat we collectief voorbij worden ingehaald door een technologische ontwikkeling. In de jaren 80 vonden docenten dat de rekenmachine het einde van het denkvermogen was. In de jaren 90 werd het internet met scepsis en wantrouwen ontvangen. 

Anders dan de rekenmachine of het internet, is AI niet gewoon een hulpmiddel. Langzaam gaan we richting een samenleving waarin mensen technologie niet alleen gebruiken, maar ermee ‘versmelten’. Slimme brillen, AI-assistenten, hersenimplantaten en AI therapie. Mensen die liever advies vragen aan ChatGPT dan aan een echte therapeut. Want Chat oordeelt niet, is 24/7 beschikbaar en vergeet nooit wat je vorige keer zei (zoals ik). Ik kan me goed voorstellen dat je liever met een complimenteuze AI praat ipv met een chagrijnige collega. 

Dit wordt transhumanisme genoemd; de grens waarin de grens tussen mens en machine vervaagt.

Maar als je steeds met een algoritme praat dat zich aan jou aanpast, leer je dan nog wel hoe je met een echt, emotioneel, onvoorspelbaar mens moet omgaan? 

Een onderzoek van MIT (Cornell university) heeft onlangs de eerste hersenscan studie bij ChatGPT-gebruikers afgerond. In het onderzoek werden proefpersonen gescand terwijl ze essays schreven, sommige mét ChatGPT, anderen zonder. 

Wat bleek? 

83,3% van de mensen die ChatGPT gebruikten, kon zich geen enkele zin herinneren van wat ze net zelf geschreven hadden. De mensen die het zonder AI deden, hadden daar geen moeite mee. 

hersenscans lieten een daling van 47% zien in neurale betrokkenheid. De hersenen van AI-gebruikers vertoonden minder activiteit dan elk ander testgroep. Als mensen daarna géén AI meer gebruikten, bleven hun hersenen toch in een soort passieve modus hangen. Alsof de spier vergeten was hoe die moest werken. 

De mentale inspanning die je nodig hebt om echt iets te leren werd verminderd met 32%. Je denkt minder diep. 

Als oud-leerkracht vind ik dit razend interessant. Ons brein is namelijk geen vast gegeven. Je leert door te doen, door fouten te maken, door te worstelen. Elke keer dat jij iets denkt, doet, oplost, leg je nieuwe neurale paden, nieuwe verbindingen aan. Als je dit uitbesteedt aan technologie, navigeren, rekenen, typen of denken, verdwijnen die paden. Use it or lose it. 

We zijn al veel van onze vaardigheden verloren. Wie navigeert er nog zonder Google? Hoeveel telefoonnummers ken je uit je hoofd? Net als je rekenvaardigheid, je richtingsgevoel of je geheugen, kan ook je sociale spier verslappen.  

Er is niets mis met technologie. Het helpt ons zeker. Tegelijkertijd zijn we ook mensen met haperingen, imperfecties, traagheid, gekke gedachten en goede humor (niet altijd) 

Wij mensen zijn van nature geneigd om pijn en ongemak uit de weg te gaan. Als we echte gesprekken, verwarring, nuance en frustratie vermijden, missen we ook verdieping, empathie en leren. Technologie verandert ons, dat is niets nieuws. Maar AI verandert nu letterlijk hoe ons brein functioneert. 

Ik pleit voor blijven oefenen met verdwalen, denken, voelen, twijfelen, met elkaar praten. 

Tenzij. 

Tenzij we een punt uit zijn gekomen dat het ons op den duur niet meer uitmaakt; Voelt het echt, dan voelt het echt.

Prompt: Creëer een setting waarin een man op een sofa ligt. Deze liggende man ligt op de sofa en vertelt een verhaal waarbij hij naar boven kijkt en zijn handen naar naar boven gericht zijn. De psychiater is een oude man met grijs haar en een snor. Het hoofd van de psychiater heeft de vorm van een computer scherm. Je ziet zijn hoofd op het scherm. Hij zit rechts in een fauteuil en maakt aantekeningen in een notitie blok. Er ligt een oud tapijt onder de sofa en de fauteuil. Tussen de fauteuil en de sofa staat een klein bijzet tafeltje waar doosje tissues staat. Ze zijn midden in de oceaan, je ziet kabbelende golfjes om ze heen.